رایحه قم

می گویند قریب یک سال پس از هجرت امام رضا(علیه السلام)، از مدینه به خراسان، به قصد دیدار برادر؛ بار سفر پیچید و به علت غلبه بیماری بر آن وجود شریف، به خصوص در این دیار رحل اقامت افکند و جان به جان آفرین تقدیم نمود و مرقد مطهر خود را زیارتگاه شیعیان و شیفتگان اهل بیت عصمت و طهارت(علیه السلام) قرار داد.

دیدار برادر، آن هم برادری شفیق و یگانه، بسیار شوق انگیز است، ولی یقیناً هدف باید بسیار بالاتر از این بوده باشد که کسی چنان غریبانه، آثاری چنین عظیم در درازای زمان با خود همراه آورده است. در این میان، تاریخ اگر چه همه واقعیتها و حکایتهای خود را برای آیندگان حفظ نکرده و جزییات سفر آن بزرگوار را بیان ننموده است، اما چه باک که با انتساب و اتصال این مقام عالی قدر به خاندان ولایت و امامت(علیه السلام)، طریق شناخت و معرفت آن وجود گرامی، چندان مشکل نخواهد بود.


ضمن آنکه با مشاهده این خبر و اخبار دیگری در این ردیف که بیان می کند هارون الرشید»، خلیفه منحوس عباسی، سالیان دراز امام موسی بن جعفر(علیه السلام) را به زندان افکند و یا دیگر ملعون پس از وی، ولایت عهدی را بر امام علی بن موسی الرضا(علیه السلام) تحمیل نمود و یا. گهگاه گمان می رود که موضع معصومین بزرگوار در برابر خلفای جور زمان خود غیرفعال بوده است، اما با نگرشی عمیق تر، در صبر طولانی آنان، چیزی جز کثرت اشتیاق تاریخی اقامه کلمه حق و کثرت محبت بر هدایت تاریخی نسل بشر نمی بینیم.

کرامت حضرت معصومه علیها السلام نسبت به جوان نخجوانی
حضرت آیت الله مکارم شیرازی می فرمود: بعد از فروپاشی شوروی و آزاد شدن جمهوری های مسلمان نشین، مردم شیعه نخجوان تقاضا کردند که عده ای از جوانان خود را به حوزه علمیه قم بفرستند تا برای تبلیغ در آن منطقه تربیت شوند.مقدمات کار فراهم شد و استقبال عجیبی از این امر به عمل آمد. از بین سیصد نفر داوطلب، پنجاه نفری که معدل بالایی داشتند و جامع ترین آن ها بودند برای اعزام به حوزه علمیه انتخاب شدند. در این میان جوانی که با داشتن معدل بالا، به سبب اشکالی که در یکی از چشمانش وجود داشت، انتخاب نشده بود، با اصرار فراوان پدر ایشان، مسؤول مربوطه ناچار از قبول ایشان شد. ولی هنگام فیلمبرداری از مراسم بدرقه از کاروان علمی، مسؤول فیلم برداری دوربین را روی چشم معیوب این جوان متمرکز کرده و تصویر برجسته ای از آن را به نمایش می گذارد. جوان با دیدن این منظره بسیار ناراحت و دل شکسته می شود. وقتی کاروان به قم رسید و در مدرسه مربوطه ساکن شدند، این جوان به حرم مشرف شده و با اخلاص تمام متوسل به حضرت می شود و در همان حال خوابش می برد. در خواب عوالمی را مشاهده کرده و بعد از بیداری می بیند چشمش سالم و بی عیب است.

او بعد از شفا گرفتن به مدرسه بر می گردد. دوستان او با مشاهده این کرامت و امر معجزه آسا، دسته جمعی به حرم حضرت معصومه علیها السلام مشرف شده و ساعت ها مشغول دعا و توسل می شوند. وقتی این خبر به نخجوان می رسد، آن ها مصرانه خواهان این می شوند که این جوان بعد از شفا یافتن و سلامتی چشمش به آن جا برگردد که باعث بیداری و هدایت دیگران و استحکام عقیده مسلمین گردد.»

همواره این سؤال برای بسیاری مطرح می شود که چرا دختران امام کاظم(ع) بر خلاف تأکید پیامبر(ص) ازدواج نکردند، اما باید گفت که این مسئله دلایل مختلفی دارد. یعقوبی که از مورخین شیعه است درباره علت ازدواج نکردن دختران امام موسی کاظم(ع) می نویسد: حضرت امام موسی کاظم(ع) وصیت فرمود که دخترانش ازدواج نکنند، ولذا هیچیک از آنان ازدواج نکردند، به جز(ام سلمه)که هم ازدواج واقعی نبود، بلکه وی از مصر عازم حج بود برای اینکه در این سفر محرمی داشته باشد با پسر عمویش قاسم بن محمد بن جعفرالصادق(ع) عقد محرمیت جاری کرد.
 
در پاسخ به این گفته یعقوبی باید گفت که اولا: گفته یعقوبی بی اساس و مخالف با سنت اهل بیت(ع) است، زیرا امکان ندارد ائمه(ع) مخالف سیره جدشان رسول الله(ص) عمل نماید، زیرا که روایات زیادی از ناحیه مقدسه رسول الله(ص) بدست ما رسیده که همه حاکی از اهمیت این امر مستحبی دارد تا جائی که حضرت ختمی مرتبت می فرماید(فلیس منی) یعنی اگر کسی ازدوج ننماید از من نیست. آیا معقول است امامی که ما قائل به معصومیتش می باشیم این وصیت را در حق فرزندانش نماید، پس باید گفت که نظریه یعقوبی خالی از واقعیت و غیرمستند است.
 
اولا: متن وصیتنامه حضرت امام موسی کاظم(ع) در طول قرنها و سالها از حوادث باقی مانده و در کتب تاریخی موجود است که مرحوم کلینی تمام وصیت آن حضرت را در کتاب شریف کافی نقل می نماید که نوشته؛ حضرت امام موسی کاظم(ع) در این وصیتنامه پس از آنکه همه فرزندانش را به تبعیت از امام رضا(ع) فرمان داد، در مورد فرزندانش فرموده: "وان اراد رجل منهم ان یزرج اخته فلیس له ان یزوجهاالا باذنه وامره، فانه اعرف بمناکح قومه". "هرکدام از آنها اگر بخواهد خواهرش را تزویج دهد، بدون اجازه‌ و فرمان امام رضا(ع) چنین حقی را ندارند، زیرا او به مصالح قومش در امر ازدواج از همه آنها آگاهتر است".

در سال 200 هجری حضرت رضا (ع) از طرف مامون به مرو دعوت! بلکه فراخوانده شد و به اقامت اجباری در آنجا ناگزیر گردید. حضرت معصومه (س) امام هشتم (ع) را بسیار دوست می داشت. یکسال فراق برادر را تحمل کرد، دیگر قدرت شکیبایی نداشت! امام رضا (ع) نیز بیشتر از آن نمی توانست دوری خواهر را تحمل کند، از این روی به حضرت معصومه (س) نامه ای نوشت و خواهرش را به خراسان دعوت نمود و آن نامه را توسط پیک مخصوصی به مدینه منوره ارسال کرد.


با دعوتنامه امام هشتم (ع)، حضرت معصومه (س) به شوق دیدار برادر، مدینه را به قصد مرو ترک نمود. در این سفر پنج تن از برادران حضرت معصومه (س) به نامهای: فضل، جعفر، هادی، قاسم و زید، و تعدادی از برادرزادگان، و تنی چند از غلامان و کنیزان، آن حضرت را همراهی می کردند. هنگامی که موکب حضرت معصومه (س) و همراهانش به ساوه رسید، اهالی ساوه که در آن زمان از دشمنان سرسخت اهل بیت (ع) بودند، به آنها حمله ور شدند و جنگ سختی درگرفت، و همه برادران و برادرزادگان حضرت معصومه به شهادت رسیدند. به عقیده برخی از مورخان امامزادگانی چون سیداسحاق، سید ابوالرضا و سیدعلی اصغر در ساوه و هارون بن امام کاظم (ع) در اطراف ساوه، جزو همراهان حضرت معصومه (س) بودند که به دستور مامون به شهادت رسیدند.

طبق نص صریح علمای رجال در میان فرزندان امام کاظم(ع) بعد از امام رضا(ع) کسی در شرافت و فضیلت همسنگ و همتای فاطمه معصومه(س) نمی باشد. در شان و جلالت و فضیلت او همین بس که وقتی نزد امام صادق(ع) بحث قم و شرافت آن پیش آمد، امام صادق(ع) فرمود: الا وان قم الکوفه الغیره، الا ان الجنه ثمانیه ابواب، ثلاثه منها الی قم، نقبض فیها امراه هی من ولدی و اسمها فاطمه بنت موسی، و تدخل بشفاعتها الجنه باجمعهم».

قم کوفه کوچک است و بهشت هشت در دارد، سه در از آنها به روی قم باز است و بانویی از فرزندان من در آن جا دفن خواهد شد که فاطمه دختر موسی نام دارد و با شفاعت وی همه شیعیان وارد بهشت می­شوند». شفاعت جمیع شیعیان مقام والایی است که به اشخاص عادی، اعطا نمی شد. چنانکه فراز پایانی زیارتنامه حضرت معصومه(س) طبق نقل امام هشتم(ع) به این حقیقت اشاره دارد: یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه فان لک عندا. شان من الشان.
 
یکی از القاب مشهور حضرت فاطمه، دختر موسی بن جعفر(ع) معصومه» است که این سؤال را در پی دارد که آیا این لقب، به دلیل عصمت» آن بزرگوار است؟ در پاسخ باید گفت: آری! آن گونه که در روایت آمده، حضرت علی بن موسی الرضا(ع) فرمود: من زار المعصومه بقم کمن زارنی». هرکس معصومه(س) را در قم زیارت کند، مثل کسی است که مرا زیارت کرده است.
 
امام رضا(ع) در این روایت، دو مطلب را بیان فرمود: اول اینکه: آن حضرت را به لقب معصومه نامید. دوم اینکه: زیارتش را همسنگ زیارت خودش، (یعنی امام معصوم) قرار داد. از آن جایی که سخنان امام(ع) از گزاف و اغراق و غلو منزه است، این سخن گهربار بر عصمت حضرت معصومه(س) دلالت دارد.

در میان فرزندان امام کاظم(ع) بعد از امام رضا(ع) کسی در شرافت و فضیلت همسنگ و همتای فاطمه معصومه(س) نمی باشد. در شان و جلالت و فضیلت او همین بس که وقتی نزد امام صادق(ع) بحث قم و شرافت آن پیش آمد، امام صادق(ع) فرمود: " . بانویی از فرزندان من در آن جا دفن خواهد شد که فاطمه دختر موسی نام دارد و با شفاعت وی همه شیعیان وارد بهشت می­شوند."

فاطمه ثانی، دخت گرامی امام موسی بن جعفر(ع)، حضرت معصومه(س) که تحت عنوان کریمه اهل بیت(س)» در میان شیعیان مشهور است، دارای القاب شریفی چون؛ طاهره، حمیده، بره، رشیده، تقیه، نقیه، مرضیه، سیده، رضیه، اخت الرضا، صدیقه، شفیعه روز م است که نام مادر گرامی اش نجمه و در اول ذیقعده سال 173 هجری در مدینه به دنیا آمد.

فاطمه ثانی چه کسی است؟
حضرت فاطمه معصومه 10 ساله بود که پدر گرامی اش حضرت موسی ابن جعفر(ع) به شهادت رسید و از آن پس به وصیت پدر، سرپرستی این بانوی بزرگوار و دیگر فرزندان امام هفتم بر عهده امام رضا(ع) قرار گرفت.

با آنکه امام موسی بن جعفر(ع) غیر از فاطمه معصومه(ع)، دختران دیگری نیز داشت. در میان همه آنان، تنها اوست که دارا امتیازات والایی بوده است. زیرا او همچون جده اش حضرت زهرا(س) در علم و عمل و شرافت و قداست و کمالات، گوی سبقت را از دیگران ربود و به راستی حضرت معصومه، فاطمه ثانی و تجلی دوباره ام الائمه و آینه دار وجود حضرت صدیقه طاهره و جلوه گاه جمال و اوصاف برجسته مادر گرامیش فاطمه زهرا (س) بوده است. به ویژه آنکه هر دو با رنج زیستند، هر دو چون گل محمدی عمری کوتاه داشتند و هر دو فاطمه بودند.

در اسلام همان گونه که مردانی چون انبیا، پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و ائمّه معصوم علیهاالسلام الگوهای زندگی هستند، بانوانی چون مریم، خدیجه، فاطمة زهرا، زینب کبری، و فاطمة معصومه علیهاالسلام نیز به عنوان الگو شناخته می شوند.

این موضوع، بیان گر این حقیقت است که ن هم مانند مردان، می توانند بر قلّه کمالات بایستند و به عالی ترین مراتب انسانی برسند و از این جهت، بین زن و مرد، تفاوتی وجود ندارد.

خداوند متعال می فرماید:

مَنْ عَمِلَ صالِحا مِنْ ذَکرٍ اَوْ اُنْثی و هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیوةً طَیبَةً وَ لَنَجْزِینَّهُمْ اَجْرَهُم بِأَحْسَنِ ما کانُوا یعْمَلُونَ».

مطالعة زندگی این برگزیدگان الهی، سرمشقی برای بهتر زیستن و چراغی است، فرا راه دوستداران شرافت و سعادت.

طلوعِ نور
در روز اوّل ذی القعدة سال 173 ه‍. ق. از سلالة پاک پیامبر صلی الله علیه و آله و خدیجه علیهاالسلام، و فاطمة زهرا علیهاالسلام، فاطمة دیگری متولّد شد. نور وجودش نه تنها خانة امام کاظم علیه السلام، بلکه جهان را روشن ساخت و در طول قرن های متمادی در شعاع نورانی اش، ستارگان پرفروغ آسمانِ علم، تقوا، فقاهت و پارسایی، آستان بوس حرمش گردیدند و با توسّل به ذیل عنایتش، مشکلات بزرگ خود را حل کردند.

توسّل صدر المتألهین
ملاصدرا، فیلسوف بی نظیر قرن یازدهم که مدتی از عمر شریف خود را در کهَک قم سپری کرد و مشغول تألیف بعضی از کتاب های خود، چون اسفار اربعه بود، هر وقت برایش مشکل علمی یا مطلب مبهمی پیش می آمد، به قم آمده، به حرم مطهّر حضرت معصومه علیهاالسلام مشرف می شد و با توسّل به آن حضرت و استمداد از او، مشکل علمی اش حل می شد.

ارادت علامه طباطبایی به حضرت معصومه علیهاالسلام
علاّمه طباطبایی، صاحب تفسیر بی نظیر المیزان»، نهایت ارادت و تواضع را نسبت به حضرت معصومه علیهاالسلام ابراز می نمود.

شهید مطهّری، هرگاه نام علاّمه طباطبایی را به زبان می آورد، می گفت: رُوحی لَهُ الفِداء؛ روحم فدای او باد».

یکی از دانشمندان از استاد مطهّری پرسید دلیل این همه تجلیل و احترام شما از علاّمه طباطبایی چیست»؟

استاد مطهّری در پاسخ گفت: من، فیلسوف و عارف بسیار دیده ام و احترام من به علاّمه طباطبایی به خاطر فیلسوف بودن ایشان نمی باشد؛ بلکه از این جهت است که او عاشق و دلباختة اهل بیت علیهم السلام است؛ زیرا علاّمه طباطبایی در ماه رمضان روزة خود را با بوسه بر ضریح مقدّس حضرت معصومه علیهاالسلام، افطار می کرد. او ابتدا پیاده از منزل به حرم مطهّر (با توجّه به پیری و دوری راه) مشرف می شد و ضریح مقدّس را می بوسید و بعد به خانه می رفت و غذا می خورد».